Interview: in gesprek met collega’s Erik & Sherlo over AI en de muziekindustrie

Er staat veel te gebeuren op het gebied van AI in de muziekwereld. Kunnen jullie wat vertellen over de recente ontwikkelingen? 

Erik:  Zeker, het afgelopen jaar heeft een enorme versnelling gezien in de ontwikkelingen rondom AI. De opkomst van AI-applicaties zoals ChatGPT en generatieve AI zoals Dall-E, evenals de muziekgenerator Boomy, is niet onopgemerkt gebleven. Ondanks veelbelovende mogelijkheden zijn er aandachtspunten voor de muzieksector, zoals het ongeautoriseerde gebruik van beschermd repertoire, voor het trainen van AI. Deze AI-applicaties creëren nieuwe werken op basis van input van gebruikers via specifieke prompts, zonder dat hier toestemming voor is gegeven of compensatie tegenover staat.
De mate van AI-gebruik bepaalt of de nieuwe werken die door AI zijn gecreëerd onder auteursrechtelijke bescherming vallen. Hoewel de wetten op dit gebied variëren van land tot land, geldt in principe dat menselijke interactie een vereiste is voor een werk om in aanmerking te komen voor auteursrecht. 

Samen met organisaties zoals CISAC (International Confederation of Societies of Authors and Composers) onderzoeken we oplossingen, zoals het mogelijk op voorhand verbieden van het gebruik van beschermd repertoire voor trainingsdoeleinden. Daarna kan worden onderzocht of er mogelijkheden zijn om dit gebruik toe te staan, maar uitsluitend met goedkeuring van de auteur en via een passende licentie, zodat er sprake is van toestemming en compensatie. Hierbij volgen we nauwlettend de richtlijnen die binnen de EU AI Act worden opgesteld. 

Sherlo:  De EU AI Act kan een essentiële eerste stap zijn om makers en de creatieve industrie enige waarborgen te bieden in het tijdperk van kunstmatige intelligentie. Na intensieve onderhandelingen hebben de leiders van de Raad en het Europees Parlement een voorlopige overeenkomst bereikt over regels voor kunstmatige intelligentie, ook wel bekend als de EU AI act. Er zijn specifieke regels vastgesteld voor Algemene Kunstmatige Intelligentie en zogenaamde ‘foundation models’, dat zijn krachtige AI-systemen die diverse taken zoals het maken van video’s, genereren van teksten, afbeeldingen, het voeren van conversaties in verschillende talen, rekenen en het genereren van computercode kunnen uitvoeren. Volgens de voorlopige overeenkomst moeten deze foundation models aan bepaalde transparantieverplichtingen voldoen voordat ze op de markt komen. Dit biedt auteurs enige basis, met name voor de mogelijkheid om zich te onttrekken aan de TDM-uitzondering (Text and Datamining). 

Het politieke akkoord moet nu nog formeel worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad. De AI-wet zal dan van kracht worden twee jaar na de inwerkingtreding, met uitzondering van enkele specifieke bepalingen. Bijvoorbeeld, verboden zullen al van toepassing zijn na 6 maanden, terwijl de regels met betrekking tot Algemene AI na 12 maanden in werking treden. 

Waarom houdt BumaStemra zich bezig met dit onderwerp? 

Erik: Als vertegenwoordiger van jullie auteursrecht dragen wij niet alleen de verantwoordelijkheid voor het licenseren, collecteren en distribueren van jullie composities voor reeds bekende vormen van muziekgebruik, maar dienen we ook flexibel mee te bewegen met opkomende technologieën die nieuwe gebruiksvormen introduceren. Op die manier zorgen we ervoor dat jullie werken wereldwijd adequaat vertegenwoordigd zijn en dat alle vormen van gebruik op passende wijze worden gelicenseerd.  

We vinden het belangrijk om hier te benadrukken dat de lessen uit het verleden, met name tijdens de initiële digitale revolutie in de jaren ’90, waar illegale “piracy software” opkwam die uiteindelijk leidde tot nieuwe (legale) vormen van muziekgebruik via digitale dienstverleners zoals Spotify, ons hebben geleerd dat het essentieel is om mee te bewegen met innovatie, maar dat dit wel op een gepaste en eerlijke wijze gebeurt.

Sherlo: En ook omdat de ontwikkeling van AI nieuwe vragen en regels met zich meebrengt, is het belangrijk dat wij als organisatie meegaan in de discussie en ervoor proberen te zorgen dat de bestaande en eventuele nieuwe regels goed werken voor onze leden. 

Wat zouden mogelijke gevolgen kunnen zijn van AI voor muziekmakers in de nabije toekomst?

Erik: De voornaamste uitdaging momenteel is dat de benodigde regulering om deze ontwikkelingen te sturen nog niet volledig is uitgewerkt, omdat de technologie zich zo razendsnel heeft kunnen ontwikkelen. Regulering loopt inherent achter op innovatie, maar er wordt wereldwijd hard aan gewerkt en de eerste resultaten zijn al zichtbaar.  

Zoals eerder aangegeven, wordt momenteel het beschermde wereldrepertoire gebruikt voor de training van deze AI-applicaties. Ondanks de recent aangenomen regelgeving vanuit de EU AI Act, dreigt het risico dat deze reguleringsrichtlijnen te laat komen. Hierdoor hebben de datasets van de AI-applicaties al ruim de tijd gehad om buiten de reguleringsrichtlijnen te opereren, en zijn deze reeds gevuld met repertoire zonder enige vorm van toestemming of compensatie.

Op de middel- tot lange termijn bestaat het risico dat door AI gegenereerde muziek zal kunnen concurreren met menselijke makers, omdat AI-applicaties mogelijk een sneller, gerichter en goedkoper alternatief kunnen bieden. 

Natuurlijk zijn er ook positieve gevolgen. AI opent nieuwe mogelijkheden binnen het creatieproces van muzikanten en verlaagt de drempel voor het maken van muziek, waardoor meer mensen in staat zullen zijn om zich creatief te uiten. 

Sherlo: AI-technologie kan muzikanten bijvoorbeeld voorzien van geavanceerde creatieve tools, zoals AI-ondersteunde compositie en productie. Of AI kan helpen bij het begrijpen van luisteraarsvoorkeuren en hen gepersonaliseerde aanbevelingen bieden, waardoor makers en streamingdiensten een breder publiek kunnen bereiken. Over het algemeen kunnen de gevolgen van AI voor muziekmakers best positief zijn. Het is echter van belang dat de industrie en beleidsmakers zich bewust zijn van de ontwikkelingen en proactief werken aan passende regelgeving en ondersteunende infrastructuren, om eerlijke vergoedingen en andere auteursrechtelijke kwesties van makers te beschermen. 

Waarom hebben wij een enquête over dit onderwerp uitgezet bij onze leden? 

Erik:  Als vertegenwoordiger van het auteursrecht van onze leden hechten we veel waarde aan hun mening en input. Het is enorm belangrijk om te begrijpen hoe onze leden over dit onderwerp denken, zodat we hier rekening mee kunnen houden bij het bepalen van ons beleid met betrekking tot AI. Daarnaast is het van belang om onze leden op de hoogte te houden van alle ontwikkelingen op dit gebied, vandaar ook dit interview.